Powiatowa Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna - Uzależnienia behawioralne

Uzależnienia behawioralne

25 marca 2021

Diagnoza

• Diagnozy uzależnienia dokonuje lekarz psychiatra lub specjalista terapii uzależnień.
• Zgodnie z klasyfikacją ICD 10 mówimy o przymusie wykonywania czynności, która wpływa destrukcyjnie na funkcjonowanie osoby uzależnionej i jej otoczenia.
• Warunek -> w ciągu ostatnich 12 miesięcy zostaną spełnione przynajmniej 3 z poniżej wymienionych symptomów.

 Symptomy zaburzeń behawioralnych na przykładzie korzystania z komputera i Internetu (na podstawie odniesienia do zespołu uzależnienia od substancji)

1. Silna potrzeba lub poczucie przymusu korzystania z Internetu.
2. .Subiektywne przekonanie o mniejszej możliwości kontrolowania zachowań związanych z Internetem (tj. osłabienie kontroli nad powstrzymywaniem się od korzystania z Internetu oraz nad długością spędzania czasu w sieci).
3. Występowanie niepokoju, rozdrażnienia czy gorszego samopoczucia przy próbach przerwania lub ograniczenia korzystania z Internetu oraz ustępowanie tych stanów z chwilą powrotu do sieci.
4. Spędzanie coraz większej ilości czasu w Internecie celem uzyskania zadowolenia lub dobrego samopoczucia, które poprzednio osiągane było w znacznie krótszym czasie.
5. Postępujące zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub dotychczasowych zainteresowań na rzecz Internetu
6. Korzystanie z Internetu pomimo szkodliwych następstw (fizycznych, psychicznych i społecznych), mających związek ze spędzaniem czasu w Internecie.

 Symptomy nadużywania telefonu komórkowego – ZACHOWANIE:

• nierozstawanie się ze swoim telefonem,
• ciągłe sprawdzanie urządzenia i uruchamianie telefonu (np. częste sięganie po telefon, częste  używanie go, sprawdzanie, trzymanie w dłoni bądź blisko siebie, przed sobą),
• przerywanie spotkań/rozmów w celu odebrania bądź nawiązania połączenia/ wiadomości,
• wychodzenie z sali szkolnej w celu odebrania bądź nawiązania połączenia lub wysłania wiadomości,
• częste robienie zdjęć typu selfie i dzielenie się nimi z innymi użytkownikami sieci,
• korzystanie z urządzeń w miejscach i sytuacjach, w których nie powinno się tego robić (np. przechodzenie przez jezdnię),
• ukrywanie przed innymi (na przykład przed rodzicami) czynności związanych z używaniem smartfona,
• realizacja czynności ze smartfonem w ręku.

Symptomy nadużywania telefonu komórkowego – PSYCHIKA:

• odczuwanie silnej potrzeby lub wręcz poczucia przymusu korzystania z telefonu,
• ciągła gotowość na odpisanie na e-mail, sms,
• odczuwanie niepokoju, rozdrażnienia, gorszego samopoczucia przy próbach przerwania/ograniczenia korzystania z telefonu,
• wyraźna niezgoda i niezadowolenie z powodu ograniczenia możliwości korzystania z telefonu,
• odczuwanie niepokoju, rozdrażnienia w sytuacjach zabronienia korzystania z telefonu komórkowego,
• podkreślanie ważności wpływu bycia on-line na dziejące się wydarzenia,
• wysokie poczucie bezpieczeństwa związane z byciem on-line,
• przeżywanie strachu (lęku) z powodu niebycia w głównym nurcie informacji,
• przeżywanie negatywnych emocji związanych z niemożnością połączenia się z Internetem (np. szukanie zasięgu za wszelką cenę).

Netoholizm

 Różnorodność form aktywności w Internecie oraz ich atrakcyjność sprawiają, że istotnym problemem staje się ryzyko uzależnienia od sieci.

• Problem ten dotyczy szczególnie dzieci, gdyż z racji swojej niedojrzałości uzależniają się dużo szybciej niż dorośli.
• Spędzanie przez młode osoby wielu godzin dziennie przed komputerem zaburza ich rozwój, zwłaszcza
  w aspekcie kontaktów społecznych i może prowadzić do uzależnienia – zarówno od Internetu, jak i od komputera.

 Dlaczego się uzależniamy – aspekt psychologiczny?

 W uzależnieniu chodzi o NAGRODĘ.

• chcą mieć przyjemne wrażenia, dobrze się bawić,
• chcą poprawić sobie nastrój,
• mają kłopoty w domu lub szkole i chcieliby zapomnieć o nich, poczuć się lepiej,
• czują się nieszczęśliwi i samotni,
• mają niskie poczucie własnej wartości,
• są nieśmiali i nie potrafią sobie z tym poradzić,
• nie potrafią nawiązywać kontaktów z rówieśnikami,
• jest to wyraz ich buntu, pragnienie złamania zakazu,
• nudzą się lub są ciekawi nowych doświadczeń,
• ich koledzy też tak robią, nie chcą się wyróżniać lub chcieliby komuś zaimponować,
• jest to dla nich przyjemne,
• nie radzą sobie z trudnymi emocjami (lękiem, złością, nudą, smutkiem, samotnością).

 Psychofizyczne konsekwencje uzależnień komputerowo-internetowego:

•  bóle głowy, karku,
• zaburzenia rozwoju kostno-mięśniowego objawiających się dolegliwościami takimi jak: „zespół cieśni nadgarstka, przeciążenia pasa barkowego, ramion, przedramion, nadgarstków, dłoni, uszkodzenia kręgosłupa (głównie od pozycji, w jakiej trzyma się rękę na myszce komputerowej)” oraz wady postawy,
• zanik mięśni grzbietu i pasa biodrowego,
• pogorszenie i osłabienie wzroku, zmęczenie oczu,
• migrena, padaczka fotogenna,
• podrażnienia skóry (spowodowane występowaniem cząsteczek kurzu dodatnio zjonizowanych przez kineskop monitora),
• osłabienie słuchu – w przypadku, gdy ustawiony jest wysoki poziom hałasu dźwięku,
• nadmierne zmęczenie – spowodowane nie tylko zaburzeniami rytmu snu z powodu długich godzin nocnych spędzonych przed komputerem oraz ilością bodźców, które przeciążają organizm utrudniając tym samym zaśnięcie, ale również z powodu pozycji, w jakiej się znajduje użytkownik komputera. Powoduje ona nienaturalne napięcie mięśni: „napięcie w bezruchu”,
• osłabienie systemu odpornościowego oraz problemy trawienne, związane
  z brakiem snu, ale też nieregularnym przyjmowaniem posiłków oraz brakiem systematycznej aktywności ruchowej,
• zaburzenia emocjonalne, wynikające z wielorakości przeżyć dostępnych w sieci,
• trudności w nawiązywaniu kontaktów rówieśniczych, poczucie wyobcowania,
• nadpobudliwość, obniżenie sprawności myślenia oraz koncentracji uwagi,
• obniżenie poziomu językowego zarówno w mowie jak i piśmie,
• uwydatnienie się postawy egocentrycznej,
• zawężenie aktywności tylko do komputera i Internetu,
• ugruntowanie niedostatków umiejętności emocjonalnych,
• trans dysocjacyjny – zaburzenia stanu świadomości, depersonalizacji i utraty poczucia własnej tożsamości osobowej, zastępowanej czasem inną. Jest to oddzielenie części lub grupy procesów umysłowych od reszty  świadomości,
• wyobcowaniem osoby uzależnionej w grupie znajomych oraz rodzinie a to prowadzi do samotności i alienacji,
• konfliktami z otoczeniem,
• zaniedbywaniem podstawowych obowiązków – w tym również spożywania posiłków, czy snu,
• problemami w miejscu pracy, szkole,
• w zależności od treści, na jakie wyeksponowana jest osoba uzależniona, mogą pojawić się zachowania agresywne.

 Symptomy nadużywania telefonu komórkowego – negatywne skutki:

• zaniedbywanie innych aktywności lub dotychczasowych zainteresowań na rzecz korzystania z telefonu,
• wycofanie się z dotychczasowych relacji z innymi i zamkniecie się w świecie wirtualnym,
• korzystanie z Internetu/urządzeń pomimo szkodliwych następstw (niewyspanie, nieodpowiednie
  i nieregularne żywienie, zaniedbany wygląd, niewywiązywanie się ze swoich szkolnych, zawodowych, rodzinnych obowiązków),
• nadmierne rozproszenie i dekoncentracja np. na zajęciach lekcyjnych i poza nimi,
• problem z właściwym gospodarowaniem własnym czasem wolnym, 
• częste nudzenie się i nic nie robienie, brak wyraźnej pasji w życiu, niski poziom angażowania się w sprawy szkolne,
• niska aktywność ruchowa, brak spędzania czasu wolnego w sposób aktywny,
• przejawianie tendencji do autoizolacji, pozostawanie na uboczu grupy,
• ogólne przemęczenie organizmu, przeciążenie informacyjne.

Profilaktyka uzależnień behawioralnych - rola rodziców.

 dawać dobry przykład – hobby, postawa, wartości,

• organizować różnorodne sposoby spędzania wolnego czasu,
• dyskretnie kontrolować nastolatków, obserwować ich zachowanie, kontroli – sposobów spędzania wolnego czasu, towarzystwa rówieśników, wykorzystywania dostępu do Internetu, kontrola wykorzystania finansów dziecka, wyników w nauce,
• nie ulegać wszystkim zachciankom nastolatka,
• mieć kontakt ze szkołą – często pojawianie się uzależnienia wpływa na absencje
  w szkole, pogorszenie się ocen,
• nie przypisywać wszystkich zmienności nastroju nastolatka i jego humorów okresowi dorastania,
• umieć rozpoznać elementy uzależnienia,
• wprowadzenia ograniczenia czasowe i limity korzystania przez dziecko czy młodzież z komputera, dostępu do Internetu, gier, telewizora i innych mogących je ograniczyć urządzeń, np. komórki.

 Terapia

Terapia osób uzależnionych od Internetu polega przede wszystkim na pracy z psychologiem i przypomina leczenie choroby alkoholowej. Jak w przypadku każdego innego nałogu odstawienie osoby uzależnionej od Internetu będzie dla niej bolesne. Działania zmierzające ku odzyskaniu kontroli nad uzależnieniem powinny być rozpoczęte od ograniczenia ilości czasu spędzanego w Internecie. Jeśli osoba uzależniona jest przyzwyczajona do spędzania ośmiu godzin codziennie w Internecie, ograniczenie stosowania w pierwszym tygodniu powinno dotyczyć sześciu godzin, następnie czterech, dwóch. Oprócz działań mających na celu zmniejszenie czasu spędzanego w sieci ważne jest również organizowanie czasu, szczególnie tego wolnego. Wszelkie wydarzenia, takie jak mecz, koncert, zakupy, są dobrym powodem do tego, by wyjść z domu. Czasem praca nad wyjściem z uzależnienia jest tak trudna, że konieczna okazuje się pomoc specjalisty. Bywa, że uzależnienie to jest wynikiem emocjonalnych problemów osoby uzależnionej.

Jak zapobiegać uzależnieniu?

Walka z uzależnieniem nie jest łatwa, dlatego lepiej zapobiegać uzależnieniu niż je leczyć. Niestety proces uzależniania często przebiega w taki sposób, że dopóki nie jest za późno, nie ma niepokojących objawów, czy przesłanek do zmartwień. Dlatego jeśli jesteś rodzicem i nie chcesz, aby Twoje dziecko miało problem z uzależnieniem od Internetu, zwróć uwagę na to:

• Ile czasu Twoje dziecko korzysta z dostępu do Internetu i w jaki sposób?
• Jak zachowuje się Twoje dziecko, jeśli nie może skorzystać z dostępu do Internetu (np. brak prądu, kara).
• Czy Twoje dziecko nie okłamuje Cię co do długości korzystania z dostępu do Internetu?
• Czy nie pogorszyły się oceny szkolne Twojego dziecka?
• Czy kiedy dziecko korzysta z Internetu może siedzieć przy komputerze (ewentualnie innym urządzeniu służącym do dostępu z Internetem) nieprzerwanie przez wiele godzin?
• Czy zarywa sen i przestało spotykać się z kolegami, by móc korzystać z Internetu?
• Czy na pytania dotyczące korzystania z Internetu reaguje agresywnie?

Występowanie takich objawów może świadczyć o pojawiającym się lub już zaistniałym problemie uzależnienia od Internetu.

Gdzie szukać pomocy?

Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna

Parkowa 1,

62-860 Opatówek

Tel. 62 752 94 47

NZOZ Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnień

Oddział Dzienny Terapii Uzależnień

29 Pułku Piechoty 35

62-800 Kalisz

Tel. 62 741 41 97

BIBLIOGRAFIA

Rowicka M.: Uzależnienia behawioralne. Terapia i profilaktyka. Wyd. Fundacja Praesterno, Warszawa 2015

Dębski M., Nałogowe korzystanie z telefonów komórkowych. Szczegółowa charakterystyka zjawiska fonoholizmu w Polsce. Raport z badań - skrót, Gdynia 2017

Fonoholizm - nałogowe korzystanie z telefonów komórkowych [w:] https://sp350.edupage.org/text48/?eqa=dGV4dD10ZXh0L3RleHQ0OCZzdWJwYWdlPTU%3D